Ný mynd og þáttaröð – frumsýnd í Bíó Paradís í lok nóvember
Um þessar mundir er Hrafnhildur Gunnarsdóttir að leggja síðustu hönd á heimildakvikmynd sína, Svona fólk sem verður sýnd í Bíó Paradís og síðar í vetur á RÚV. Þættirnir verða fimm en fyrrihluti heimildamyndarinnar sem verður sýndur í Bíó Paradís er um 90 mínútur.
Svona fólk fjallar um líf og reynslu homma og lesbía á Íslandi og spannar frásögnin fjóra áratugi, allt frá því að fyrsti vísir að hreyfingu þeirra kviknaði um miðjan áttunda áratuginn og þar til mikilvægar réttarbætur til handa samkynhneigðum voru í höfn á nýrri öld. Í fyrsta þættinum er sjónum beint að þöggun, þögn og niðurlægingu fyrri ára, síðan segir frá fyrstu árum Samtakanna ´78 og baráttu frumherjanna, þá er fjallað um alnæmi og þá þjáningu sem sjúkdómurinn kallaði yfir samfélag samkynhneigðra og í fjórða þættinum segir frá baráttunni fyrir réttlátri löggjöf, einkum á sviði fjölskylduréttar. Loks eru þræðir dregnir saman í fimmta og lokaþættinum og litið yfir sviðið.
Öðrum þræði er hér rakin saga kynferðispólitískrar hreyfingar, en umfram allt miðlar kvikmynd Hrafnhildar reynslu hvunndagsfólks sem tókst á við ríkjandi kerfi, fordóma og skilningsleysi, og lagði margt í sölurnar í von um að fá að lifa í friði og sátt við eigin þjóð án þess að fara með veggjum og leyna dýrmætum tilfinningum. Kvikmyndin er byggð á miklu og fjölbreyttu safni heimilda og um fjörutíu heimildarmenn tjá sig í þættinum um atburði þessara ára.
Hrafnhildur er sjálf þátttakandi í þessari sögu. Hún kom ung úr skápnum heima í Reykjavík, hélt um
tvítugt til náms í San Francisco sem þá stóð í miðju alnæmisfári og varð fyrir sterkum áhrifum af þjóðfélagsátökum þessara ára vestan hafs. Meðal annars kom hún að gerð kvikmynda sem fjölluðu um líf og reynslu samkynhneigðra í skugga alnæmis. Þegar hún dvaldi um skeið heima á Íslandi upp úr 1990 hafði hún tök á að skoða og íhuga stöðu samkynhneigðra vina og félaga hér á landi í ljósi sinnar alþjóðlegu reynslu.
„Ég held að það hafi eitthvað brotnað innra með þeirri kynslóð sem upplifði hörmungar og fordóma alnæmisáranna sem ég kalla svo,“ segir Hrafnhildur. „Nú var svo komið að hópnum var skítsama um almenningsálitið, allt var betra en að sitja og hafast ekki að. Baráttan gegn alnæmi og fyrir borgaralegum fjölskylduréttindum var leið hópsins til að vinna úr þessum áföllum og það var einmitt þjáning þessara ára sem að plægði jarðveginn fyrir þær stórkostlegu breytingar sem smám saman urðu í íslensku samfélagi.“
Og Hrafnhildur heldur áfram: „Á næstu árum safnaði ég viðtölum og myndefni af öllum þeim viðburðum og uppákomum sem tengdust lífi og reynslu lesbía og homma á Íslandi. Ég ákvað að leggja mitt af mörkum til að skrá söguna og það að mega horfa á landið mitt með augum gestsins auðveldaði mér þetta verkefni. Markmið mitt með þessu verki er öðrum þærði að varðveita sögu um einstæða mannréttindabaráttu í lifandi mynd því að fljótt fennir i sporin. Ég vildi líka minna á að hægt er að vinna bug á fordómum og ofsóknum með skipulegum og uppbyggilegum hætti. Það sýndi sig að það borgaði sig að berjast þótt sá hópur sem ég var hluti af og lagði af stað í þessa baráttu grunaði síst upp úr 1980 að við ættum eftir að lifa þjóðfélagsbreytingar sem jöðruðu við byltingu og breyta ásýnd Íslands í hópi þjóðanna,“ segir Hrafnhildur að lokum.
Rauði borðinn óskar Hrafnhildi og öllum þeim sem koma að gerð þessarar merku kvikmyndar til hamingju með áfangann og hvetur lesendur sína til að fylgjast með síðar í vetur þegar Svona fólk, fyrsti þáttur, fer í loftið.
Einar Þór Jónsson
Birtist í Rauða Borðanum 1. des. 2018
