Hugleiðingar framkvæmdastjóra 1. des. 2017

Það hefur dregið úr nýgengi HIV á heimsvísu, það er m.a. marktæk fækkun nýgreindra í Bretlandi og stórkostlegur árangur hefur náðst í Kaliforníu og San Francisco svæðinu. Þessum góða árangri þakka menn fjölgun sjúklinga sem eru á  lyfjameðferð og eru þar af leiðandi ekki smitandi og einnig má þakka PreP sem byggir á fyrirbyggjandi meðferð með lyfinu Truvada. Annar mikilvægur áhrifaþáttur í fyrirbyggjandi aðgerðum er aukið aðgengi að prófum. Undanfarin ár hafa víða verið notuð hraðpróf erlendis sem gera fólki mögulegt að vita sinn HIV status á  10 til 15 mínútum. Notkun á hraðgreiningarprófum mun spara samfélaginu mikla peninga.

Íslendingar eru með svimandi háa tíðni HIV og annarra kynsjúkdóma. Mikil fjölgun hefur orðið meðal HIV nýgreindra síðustu misserin hér á landi. Metið var slegið á síðasta ári með 27 nýsmit. Margir telja að það skekki myndina að þeir sem koma erlendis frá flokkist sem nýgreindir á Íslandi. Gagnrýnt hefur verið hvernig tölur og greiningar eru birtar almenningi í fjölmiðlum og að það geti alið á fordómum gegn ákveðnum hópum. Ástæður eru fleiri innflytjendur, fleiri ferðamenn og Íslendingar með eldri smit sem hafa verið búsettir erlendis. Það mætti segja að við séum í raun alltaf stödd í útlöndum, ferðumst sjálf mikið og stöðugur straumur ferðamanna hingað. Aldrei fyrr hafa hér smitast fleiri en  síðustu tvö árin þrátt fyrir ótrúlega góðan árangur í meðferð gegn HIV.

Einhvern veginn fyndistt mér það vera í takt við allar jákvæðu framfarirnar að HIV grýlan ætti að vera dauð. Því miður er það ekki svo þrátt fyrir lyfin sem verja menn algerlega fyrir því að fá alnæmi. Það albesta, og eitthvað sem engan gat látið sig dreyma um á tíunda áratugnum, er að lyfjameðferðin er orðin það öflug að menn eru einkennalausir og ekki smitandi og það varnar því einnig að smit berist til annara.

Við skulum ekki gleyma hvers vegna HIV jákvæðir hafa búið við ótta, mismunun, fordóma og útskúfun í gegnum árin. Eru það ekki gömlu fordómarnir? Gæti það verið vegna þess hve dugleg við erum að skilgreina og flokka HIV jákvæða í áhættuhópa og eftir áhættuhegðun,  hommana, sprautufíklana, innflytjendurna og vændisfólkið. Það er löngu tími til kominn að afglæpavæða HIV og fjarlægja óttann í öllum ríkjum heims. Við skulum leggja refsivendinum og skila skömminni. Það er ekki sanngjarnt að láta HIV jákvæða bera ábyrgð á kynhegðun heillar þjóðar.

Bandaríkjamenn voru fyrstir fyrir utan vestur Evrópu til að aflétta ferðahömlum HIV jákvæðra sem enn eru viðhafðar í mörgum löndum. Það voru mjög jákvæðar breytingar og í raun vendipunktur jákvæðrar þróunar í meðferð og viðhorfum.

Fleiri góðar fréttir komu frá Bandaríkjunum þegar Kalifornía tók stórt skref síðastliðið haust með afglæpavæðingu HIV. Mörg ríki með gamaldags og fáránlega löggjöf yfir HIV mættu taka sér þetta til eftirbreytni. Við getum þakkað öflugu samfélagi aðgerðarsinna og samkynhneigðra í San Francisco. Þetta er skref sem gleður mig mikið persónulega að því leyti að maður sér möguleika á að HIV smitaðir verði að lokum meðhöndlaðir eins og annað fólk.

Aftengja ber sérstaka smitsjúkdóma og refsilöggjöf yfir HIV sem viðgengst enn í mörgum ríkjum heims. Væri ekki hægt að líkja því við að hafa lög sem refsa öllum sem geta smitað aðra af sjúkdómum eins og berklum, lifrarbólgu og fleiri lífshættulegum sjúkdómum? Refsilöggjöf sem er þannig uppbyggð að margir sem eru með sjúkdóma en þora ekki að segja ekki frá þeim vegna ótta við refsingu. Við ættum ekki að temja okkur að tala um kæruleysi og lauslæti í sambandi við kynsjúkdóma vegna þess að það viðheldur skömminni og óttanum. Hvað ef umræðan snerist í ríkara mæli um að þykja vænt um sjálfan sig. Ég er viss um að ef við myndum aflétta leynd, feluleik, skömm og hentum refsivendinum  þá myndum við ná betur til allra.

Gott aðgengi að prófum er lykillinn að viðurkenningu á því að sjúkdómarnir eru til staðar og eru jafnframt verkfæri til að stemma stigu við HIV. Það er nauðsynlegt að geta komist í hraðgreiningarpróf á óháðum stað í borginni. Hraðgreiningarprófin gera skimanir auðveldari í öllu samfélaginu, ekki bara meðal lykilhópa. Greiningarstöðvar sem þessar gerir fólk ábyrgara og því líður eins og það hafi val. Þessi kostur virkar hvetjandi á fólk til að mæta reglubundið í skoðun.

Aðgengi og fræðsla fyrir alla er númer eitt, tvö og þrjú. Við ættum að flokka og skilgreina minna og láta okkur þykja vænt um okkur sjálf eins og við erum, hugsa vel um okkur og heilsuna. Fræðsla og opinská umræða er afar brýn fyrir alla hópa og okkur ber að stuðla að henni, upplýsa og fræða án umvandana og ótta.

Ég minni svo sérstaklega á að nota smokkinn og að hafa gaman af lífinu og í rúminu.

HIV jákvæðir á lyfjum smita ekki.

Birtist fyrst í Rauða borðanum 1. desember 2017.